Nowa wysokość odsetek od 18 marca 2020 r.
Koronawirus nie odpuszcza i coraz bardziej daje się we znaki. Skutki pandemii można odczuć zwłaszcza w obrocie gospodarczym. Niektóre sektory gospodarki są całkowicie sparaliżowane, inne jeszcze sobie radzą, ale funkcjonując na zwolnionych obrotach. W istniejących zobowiązaniach jedna ze stron powołuje się na siłę wyższą, druga straszy karami umownymi za opóźnienia, a prawnicy zastanawiają się, która strona ma rację.
Na razie zostawmy jednak te aspekty, które w razie sporu będą podlegać ocenie sądu i skupmy się na konkretach. Pierwsze wyraźne skutki koronawirusa w obrocie gospodarczym obowiązują od dzisiaj, a chodzi tu o zmniejszenie wysokości należnych odsetek. Wczoraj Rada Polityki Pieniężnej ustaliła nowe stopy procentowe NBP, które obowiązują od 18 marca 2020 r. Na podstawie tej decyzji stopa referencyjna NBP zmniejszyła się o pół punktu procentowego z 1,5% do 1%. Jest to niezwykle ważne, ponieważ w związku ze zmniejszeniem stopy referencyjnej zmieniła się wysokość trzech rodzajów odsetek obowiązujących w zawartych umowach.
Odsetki ustawowe
Są to odsetki kapitałowe, przysługujące od pewnej sumy pieniężnej przekazanej dłużnikowi przez wierzyciela. Mają one zastosowanie przede wszystkim do umów pożyczki lub kredytu. Odsetki ustawowe przysługują również w sytuacji, gdy wierzyciel poniósł pewne wydatki w interesie dłużnika, na przykład przy wykonywaniu zlecenia. Wysokość tych odsetek reguluje art. 359 § 2 KC:
§ 2. Jeżeli wysokość odsetek nie jest w inny sposób określona, należą się odsetki ustawowe w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 3,5 punktów procentowych.
Do 17 marca 2020 r. wysokość tych odsetek wynosiła 5%.
Od dzisiaj odsetki ustawowe wynoszą 4,5% w skali roku.
Odsetki ustawowe za opóźnienie
To typowe odsetki przysługujące gdy dłużnik opóźnia się z zapłatą wynagrodzenia, mające zastosowanie do transakcji dokonywanych przez osoby niebędące przedsiębiorcami, lub w stosunkach przedsiębiorca-konsument. Innymi słowy, jeżeli dana umowa nie jest transakcją handlową, to będą tu miały zastosowanie odsetki ustawowe za opóźnienie, których wysokość jest określona w art. 481 § 2 KC:
§ 2. Jeżeli stopa odsetek za opóźnienie nie była oznaczona, należą się odsetki ustawowe za opóźnienie w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 5,5 punktów procentowych. Jednakże gdy wierzytelność jest oprocentowana według stopy wyższej, wierzyciel może żądać odsetek za opóźnienie według tej wyższej stopy.
Do wczoraj wysokość tych odsetek wynosiła 7%.
Od 18 marca 2020 r. wysokość odsetek ustawowych za opóźnienie wynosi 6,5% w skali roku.
Odsetki maksymalne
Oczywiście, zarówno w przypadku odsetek kapitałowych i odsetek za opóźnienie w transakcjach handlowych, strony w umowie mogą określić inną wysokość tych odsetek. Nie ma problemu, gdy stopa procentowa odsetek będzie niższa niż ustawowa. Natomiast, w przypadku gdy strony w umowie ustanowią większą wysokość odsetek, wówczas zastosowanie ma ustawowe ograniczenie maksymalnej wysokości odsetek, która nie może przekroczyć dwukrotności wysokości danego rodzaju odsetek.
I tak, od dzisiaj maksymalne odsetki ustawowe wynoszą 9%, zaś maksymalna wysokość odsetek ustawowych za opóźnienie to 13%. W obu przypadkach odsetki maksymalne zmniejszyły się o jeden punkt procentowy (do 17 marca 2020 r. adekwatnie wynosiły one: 10% i 14%).
Odsetki ustawowe za opóźnienie w transakcjach handlowych
Inaczej jednak ma się sytuacja z najważniejszym dla przedsiębiorców rodzajem odsetek – za opóźnienie w transakcjach handlowych. UWAGA! Te odsetki pozostają bez zmian. Nadal będą wynosić one standardowo 11,5% w skali roku, a 9,5% jeżeli dłużnikiem jest publiczny podmiot leczniczy. Wysokość tych odsetek nie zmieni się aż do 1 lipca 2020 r.
Dlaczego wysokość tych odsetek się nie zmienia? Przecież, zgodnie z art. 4 pkt 3) ustawy o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych, ich wysokość również zależy od stopy referencyjnej NBP.
Odpowiedź można znaleźć w art. 11b tej ustawy. Otóż do ustalania wysokości tych odsetek przyjmuje się stopę referencyjną NBP obowiązującą w dniach: 1 stycznia i 1 lipca danego roku. Odsetki te mają więc „sztywną” stopę procentową, którą aktualizuje się tylko co pół roku. Zobacz sam:
Art. 11b. Do ustalenia wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w transakcjach handlowych stosuje się stopę referencyjną Narodowego Banku Polskiego obowiązującą w dniu:
1) 1 stycznia – do odsetek należnych za okres od dnia 1 stycznia do dnia 30 czerwca;2) 1 lipca – do odsetek należnych za okres od dnia 1 lipca do dnia 31 grudnia.
Oznacza to, że aż do 30 czerwca 2020 r. odsetki ustawowe za opóźnienie w transakcjach handlowych będą wynosiły 11,5%. Wysokość tych odsetek może zmienić się dopiero w drugiej połowie roku, jednak pod warunkiem, że w dniu 1 lipca 2020 r. suma referencyjna NBP pozostanie na nowym poziomie 1%. O zmianach na pewno będę informował.
W najbliższych dniach zapewne pojawi się wiele problemów prawnych związanych z prowadzeniem biznesu w sytuacji pandemii koronawirusa. Nasza Kancelaria będzie uważnie przyglądać się bieżącej sytuacji i informować o potencjalnych problemach prawnych i możliwych rozwiązaniach. Wiedzą będziemy dzielić się na łamach naszych blogów, dlatego już teraz zachęcam Cię do ich śledzenia. Wszystkie blogi możesz znaleźć w kolumnie po prawej stronie.
Życzę dużo zdrowia!
